काठमाडौं। पछिल्ला केही वर्षहरूमा मुटु सम्बन्धी रोगहरू अत्यन्त तीव्र गतिमा बढिरहेका छन्। यस्ता रोगहरूकै कारण धेरै मानिसहरूले निद्राको अवस्थामा नै ज्यान गुमाउने गरेको तथ्यहरू सार्वजनिक भइरहेका छन्।
सतहमा सामान्य लाग्ने यस्ता घटनाहरू पछाडि गम्भीर स्वास्थ्य समस्या, विशेषतः क्रोनिक हार्ट फेलियर जस्ता अवस्था लुकेका हुन सक्छन्। “सुतेको बेला किन मर्छन् मानिसहरू ? ९९ प्रतिशत मानिसहरूलाई थाहा छैन यो कारण” भन्ने शीर्षकले एउटा रोचक, चासो जगाउने तर केही हदसम्म भ्रामक शैलीको संकेत गर्छ।
यथार्थमा, निद्राको क्रममा मृत्यु हुनु स्वास्थ्य र शरीरका विविध जटिल कारणहरूसँग सम्बन्धित हुन्छ, जसबारे यहाँ वैज्ञानिक ढंगले व्याख्या गरिएको छ ।
के हो क्रोनिक हार्ट फेलियर ?
क्रोनिक हार्ट फेलियर (CHF) भनेको त्यस्तो अवस्था हो, जब मुटुले शरीरका अङ्गहरूमा आवश्यक मात्रामा रगत पम्प गर्न सक्दैन।
यो अवस्था एकैचोटि अचानक नहोई, विस्तारै–विस्तारै विकसित हुन्छ। धेरैजसो मानिसहरूले प्रारम्भिक संकेतहरूलाई सामान्य थकान, उमेर वा तनावको रुपमा लिने गर्छन् — जुन भविष्यमा जीवन खतरामा पार्न सक्ने भूल हुन सक्छ।
सुतिरहेको बेला कसरी हुन सक्छ मृत्यु ?
क्रोनिक हार्ट फेलियर वा अन्य मुटु सम्बन्धी समस्याहरू हुँदा निद्राको समयमा निम्न अवस्था आउन सक्छ:
रातको समयमा मुटुको धडकन अनियमित हुनु (Arrhythmia)
शरीरमा अक्सिजनको आपूर्ति अवरुद्ध हुनु (Sudden Cardiac Arrest)
श्वासप्रश्वासमा गडबडी (Sleep apnea)
रगतको बहाव अत्यन्त कम भएर मस्तिष्कले काम नगर्नु
यी अवस्थाहरू निद्राको क्रममा शरीरको चेतन क्षमताको बाहिर हुने भएकाले एक्कासी मृत्यु (Sudden Death) हुनसक्छ।
ध्यान दिनुपर्ने प्रारम्भिक संकेतहरू:
छातीमा थिचिएको जस्तो महसुस
सास फेर्न गाह्रो हुनु, विशेषतः राति सुतेको बेला
खुट्टा र पिन्डाली सुन्निनु
अत्यधिक थकान र कमजोरी
सुत्दा सिर उठाएर मात्रै सास सहज लाग्ने अवस्था
बच्ने उपायहरू:
नियमित ECG, ECHO र ब्लड प्रेशर जाँच
सन्तुलित आहार र दैनिक व्यायाम
धूम्रपान र मद्यपानबाट टाढा रहनु
सुत्ने ढाँचामा सुधार ल्याउने (स्लीप एप्निया भए परीक्षण गर्नु)
चिकित्सकको सल्लाहबिना औषधि रोक्न नहुने
मुटु रोग अब केवल वृद्धहरूको समस्या होइन। आजको जीवनशैली, तनाव, आहार र व्यायामको कमीले युवावस्थामै पनि मुटु सम्बन्धी समस्याहरू देखिन थालेका छन्। प्रारम्भिक लक्षणहरूलाई बेवास्ता गर्नु आत्मघाती हुन सक्छ। सावधानी नै सुरक्षा हो। समयमै परीक्षण गरौं, सुरक्षित रहौं।
